Hoe belangrijk is voeding bij de preventie van decubitus?
Decubitus en een slechte voedingstoestand gaan vaak samen. Een patiënt kan bij een bepaalde medische aandoening minder eetlust hebben. Bijvoorbeeld door misselijkheid en/of vermoeidheid. Door verminderde inname of een verhoogde behoefte aan voedingsstoffen ontstaat een slechte voedingstoestand, met ondervoeding tot gevolg. Dit is een belangrijke factor om in de gaten te houden bij het inschatten of iemand een verhoogde kans heeft op het krijgen van decubitus. Om de weerstand van de patiënt te verhogen is een passend voedingsadvies nodig.
Om het decubitusrisico van een patiënt in te schatten dient rekening te worden gehouden met de voedingstoestand. Aan de hand van een anamnese kan de zorgsituatie van de patiënt in kaart worden gebracht. Is er sprake van een slechte voedingstoestand, dan moeten er direct metpreventieve maatregelenworden gestart om de kans op het ontstaan doorligwonden te voorkomen. De gespecialiseerde verpleegkundigen van Q Care inventariseren de zorgbehoeften – direct aan het bed – en geven bruikbare adviezen ter preventie van decubitus. Zo verlagen we het risico op decubitus.
Waarom is het belangrijk om ondervoeding voorkomen?
Wanneer iemand te veel en te snel gewicht verliest kan er ondervoeding ontstaan. Het komt vaak voor bij zieken en kwetsbare ouderen. Om ondervoeding te voorkomen is eenoptimale voedingstoestandvan belang. Om in de dagelijkse voedingsbehoefte te kunnen voorzien moeten mensen voldoende koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen, mineralen en vocht tot zich nemen. Is deze voedingsbehoefte uit balans dan leidt dit tot een verminderde conditie of uitdroging. Wanneer de huid en het weefsel te lang geen voedingsstoffen en zuurstof krijgen, sterven cellen af en ontstaat decubitus. Ondervoeding heeft dus een grote invloed op de gezondheid, waardoor zelfredzaamheid en kwaliteit van leven drastisch verslechteren. Daarnaast zal dewondgenezing langer duren,waardoor het een voorspoedig herstel in de weg staat. De oorzaken van ondervoeding zijn niet alleen fysiek, maar hebben ook psychisch en sociaal een behoorlijke impact. Zoals verdriet, depressie en eenzaamheid. Het tijdig signaleren van de voedingstoestand is belangrijk voor het welzijn van de patiënt.
Aandacht voor voedingsadvies bij decubitus is essentieel!
Hoe wij met voedingsadvies decubitus voorkomen? Als er sprake is van decubitus dan is de beschermende functie van de huid aangetast. Een gezonde huid is namelijk beter bestand tegen druk- en schuifkrachten. De kans op doorliggen neemt toe bij een verminderde voedingstoestand en al helemaal bijondervoeding en uitdroging.Bij een decubituswond zal het lichaam meer energie en vocht gaan verbruiken om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Via de wond kan extra vocht verloren gaan. Een tekort aan vocht zorgt voor een uitgedroogde huid, een verminderde doorbloeding en ophoping van afvalstoffen in het lichaam. Bovendien verhogen allerlei lichaamsprocessen de behoefte aan energie bevattende voedingsstoffen zoals,eiwitten, vitaminesenmineralen.Ook zijn mensen met een slechte voedingsconditie vatbaarder voor wondinfecties en sepsis. Mogelijke gevolgen en symptomen van ondervoeding zijn:
- Een verhoogde kans op overlijden;
- Afname van kwaliteit van leven;
- Eenlangzamer herstelna een operatie of ziekte. Wondgenezing wordt vertraagd;
- Er is een verhoogde kans op doorligwonden;
- Verminderde functionaliteit en werking van het afweersysteem;
- Verminderde hart- en longcapaciteit;
- Onvoldoende inname van voedingstoffen metgewichtsverliesals gevolg;
- Verlies van onderhuids vetweefsel en spiermassa;
- Minder energie,kracht en zelfredzaamheid;
- Er is sprake van langdurige vermoeidheid.
Een intensieve voedingstherapie is nodig om aan de hogere energie- en vochtbehoefte te voldoen. Want een gezonde voedingstoestand stimuleert de genezing van de wond. Hiervoor wordt vaak een diëtist ingeschakeld. Hoe een diëtist met een op maat gemaakt voedingsadvies decubitus kan voorkomen?Uitgangspunt is dat een bepaald eetpatroon de lichamelijke gezondheid bevordert.
Welke rol speelt voeding bij de preventie van decubitus?
Ook bij decubituspreventie speelt voeding een belangrijke rol. Wie elke dag voldoende eet en drinkt zal minder snel te maken krijgen met doorligwonden. Er dient een gezonde balans te zijn tussen wat iemand op een dag aan voeding binnenkrijgt, ten opzichte van wat iemand op een dag aan energie verbruikt. Is deze balans verstoord dan is een gevolg is dat het immuunsysteem minder goed zal werken en er sneller infecties en doorligwonden kunnen ontstaan. Bij ernstige vermagering ontstaat ter hoogte van botuitsteeksels extra risico op huidletsel. Een volwaardige voeding met voldoende voedingsstoffen draagt bij aan een optimaal herstel van de patiënt. Bij decubitus zijn voornamelijk devoedingsstoffen energie, eiwitten, vochtenvitaminesvan belang. Hieronder noemen we een aantal voorbeelden.
Eiwitten:
Voor de aanmaak van nieuw weefsel zijn eiwitten noodzakelijk. Het gebrek aan eiwit remt of stopt de wondgenezing en er kan ook een nieuwe wond ontstaan. De behoefte aan eiwit neemt toe bij een decubituswond, koorts en infectie.
Arginine:
Dit aminozuur is belangrijk bij de genezing van wonden, omdat het de aangroei van nieuwe cellen stimuleert en ook voor bloedvatverwijding zorgt. Vaak kunnen mensen met decubitus zelf geen arginine aanmaken.
Koolhydraten & vetten:
Ons lichaam haalt de meeste brandstof uit koolhydraten en vetten in de voeding. Deze zijn essentieel om de totale aanbevolen energie-inname te halen. Er ontstaat bij een decubituswond een situatie waarin de energiebehoefte toeneemt, omdat meer calorieën nodig zijn dan koolhydraten en vetten kunnen leveren en er dan eiwit – onder meer van de spieren – als brandstof wordt aangesproken. Dit heeft effect op het spierweefsel en de opbouw van nieuw weefsel. Vandaar dat een patiënt met decubitus voldoende calorieën moet binnenkrijgen om in de toegenomen energiebehoefte te voorzien.
Vitamines & mineralen:
Vitaminen en mineralen zijn nodig voor het goed functioneren van het lichaam en opbouw van weefsels. Bij decubitus is het van belang om voldoende vitamines en mineralen binnen te krijgen. Geadviseerd wordt om aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) vitaminen en mineralen te voldoen.
Vitamine A:
Vitamine A helpt de ontstekingsreactie van je huid te controleren, de eerste stap van een gezonde genezing. Vitamine A stimuleert de aanwezigheid van granulocyten en macrofagen in de wond. Een tekort aan vitamine A kan resulteren in onvoldoende afweerreacties op infecties. Vitamine A vind je onder andere terug in wortels, zoete aardappelen, pompoen en groene groenten.
Vitamine B:
Deze vitamines dragen bij aan de energieleverende stofwisselingsprocessen in de cellen. Dit bevordert de wondgenezing.
Vitamine C:
Vitamine C draagt bij tot de vorming van collageen, dat op zijn beurt zorgt voor de vorming van nieuwe weefselstructuren. Een tekort aan vitamine C zal leiden tot een minder goede wondgenezingen het opengaan van oude wonden doordat de collageenafbraak gaat overheersen. Voedingsmiddelen het rijkst aan vitamine C zijn bijvoorbeeld vruchten zoals kiwi’s, mango’s en aardbeien en groenten zoals waterkers, boerenkool en koriander.
Vitamine D:
Vitamine D wordt aangemaakt door de invloed van UV-straling op onze huid en is voor sterke botten, tanden en spieren en misschien wel het belangrijkste, namelijk ons immuunsysteem. Het is een van de weinige vitamines die het lichaam zelf kan maken. Je kunt vitamine D halen uit zonlicht en voeding zoals melk, eieren, kaas, margarine, makreel of zalm. Te weinig vitamine D kan botontkalking veroorzaken. Botten worden dan zwakker en breken sneller. Op oudere leeftijd kunnen wervels inzakken. Een gebrek aan vitamine D verzwakt ook de afweer tegen bacteriën en virussen.
Vitamine E:
Vitamine E is belangrijk voor het optimaal functioneren van je lijf. Vitamine E beschermt je cellen, weefsels en organen tegen schadelijke stoffen van buitenaf. Deze schadelijke stoffen noemen we vrije radicalen en dit zijn agressieve stoffen die in het ergste geval schade aan de cellen en weefsels in je lichaam kunnen veroorzaken. Deze vrije radicalen zijn verantwoordelijk voor verschillende gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten en kanker. Daarnaast gaat vitamine E het verouderingsproces in ons lichaam tegen. Vitamine E komt voor in plantaardige oliën en in plantaardige producten, zoals, granen, noten, zaden, groenten en fruit.
Vitamine K:
Een vitamine die zorgt voor de bloedstolling en daarmee bijdraagt aan de genezing van een wond. Vitamine K zit onder ander in spinazie, rode kool, witlof, broccoli en bieslook.
Zink:
Zink helpt bij de aanmaak van nieuw weefselen een betere immuunreactie. Iemand die minder eetlust heeft, heeft vaak een tekort aan zink. Als het lichaam niet voldoende zink binnenkrijgt treden problemen op met het genezen van wondjes en verminderde weerstand tegen infecties.
Ijzer:
IJzer is nodig voor het transport van zuurstof in ons lichaam, wat noodzakelijk is voor de genezing van de wond.
Antioxidanten:
Dit zijn reactieve zuurstofmoleculen die bij verschillende ontstekingsreacties vrijkomen en bacteriën onschadelijk maken. Ze kunnen echter ook gezonde weefsels beschadigen als ze overmatig vrijkomen. Bij een hogere voedingsbehoefte kunnen antioxidanten via de voeding worden toegediend.
Vocht:
Tot slot is het aan te bevelen om de hydratie op peil te houden door veel te drinken. Voldoende drinken is essentieel om het lichaam in goede conditie te houden en bevordert de genezing van de wond. Een gezond persoon heeft normaal gesproken 1,5 tot 2 liter vocht per dag nodig. Je hebt vocht nodig omdat je het verliest bij het ademen, door te zweten en via plas en ontlasting. Daarnaast dient vocht als transportmiddel voor voedingsstoffen, afvalstoffen en stimuleert het de doorbloeding. Is er sprake van koorts of een hogere decubituscategorie, dan kan het lichaam wel 2,5 liter vocht per dag nodig hebben.
Wat is de specialistische rol van Q Care?
De preventie van doorligwonden vergtteamwork.De decubitus verpleegkundigen van Q Care indiceren de patiënt en overleggen deze gegevens met de betrokken zorgprofessionals. Hierbij kun je denken aan de wondconsulent, (thuis)verpleegkundige, ergotherapeut, fysiotherapeut, diëtist, familie en mantelzorger. Met behulp van deze medische anamnese, voedingsanamnese en algemene zorgsituatie van de patiënt kunnen we tot een gezamenlijk behandelplan komen. Het is de taak van de verpleegkundig specialist om in kaart te brengen wat de voedingstoestand van de patiënt is en of deze verslechterd? Is dit laatste het geval, dan schakelen wij direct de betrokken diëtist in. Door onze nauwe samenwerking en korte lijntjes, bieden we (preventieve) decubituszorg op het juiste moment. Dit doen we o.a. voor cliënten thuis, verpleeghuizen en zorginstellingen. Omdat we de cliëntsituatie periodiek blijven volgen kunnen we flexibel schakelen en de zorgverlener of verpleegkundige metkwalitatieve zorgontzorgen. Zodat de zorg voor de patiënt te allen tijde centraal blijft staan.
